Een helderblauwe zee met kleurrijke koraalriffen en tropische vissen... Daar wil je toch in duiken? Bij een zonovergoten strandvakantie hoort natuurlijk SPF. We beschermen onszelf tegen de zon, maar beseffen niet dat het maritieme leven en de biodiversiteit onder water eronder lijden. Met deze tips kies je de beste zonnebrandcrème voor jou én de oceaan.
Waarom is zonnebrand niet goed voor de oceaan?
Klimaatverandering, overbevissing en vervuiling zijn de grootste vijanden voor het onderwaterleven. Naast die bedreigingen is zonnebrandcrème een schijnbaar onzichtbare, maar toch verraderlijke boosdoener die langzaam onze oceanen en koraalriffen aantast.
Waarschijnlijk heb je al eens een dun, olieachtige laagje zien drijven nadat je in het water bent gesprongen. Dat is een verzameling van vuil, bacteriën en… zonnebrand! Naar schatting komt er wereldwijd jaarlijks zo’n 14 000 ton1 zonnebrandcrème in het water terecht. Als we zwemmen, duiken of snorkelen, blijft SPF niet effectief op de huid zitten en spoelt een deel weg. Ook als we douchen, spoelen we restjes af die dan in het water belanden.
Zo belanden zonnebrandresten en hun schadelijke ingrediënten in de mariene ecosystemen waar ze dan ravage aanrichten. Vooral de koraalriffen krijgen het zwaar te verduren: ze verbleken, vervormen en sterven zelfs af door de hoge concentraties zonnebrand in water. Koraalriffen zijn niet enkel toeristische trekpleisters, ze zijn bovenal essentieel voor de mariene biodiversiteit. Zo’n 25% van al het zeeleven is afhankelijk van gezonde riffen. Vissen en andere organismen schuilen, vinden voedsel, planten zich voort en brengen hun jongen groot in de vele hoekjes en gaatjes.
Daarom krijgen veilige zonneproducten vaak het label “koraal- of oceaanvriendelijk" (reef friendly of reef safe in het Engels). Toch zijn niet enkel koraalriffen het slachtoffer. Zo kunnen zonnebrandcrèmes de groei en fotosynthese van algen belemmeren, de vruchtbaarheid en voortplanting van vissen en zee-egels beïnvloeden en algemeen geboorteafwijkingen veroorzaken bij zeedieren- en organismen.
Er zijn twee types zonnebrand op de markt: enerzijds heb je producten met een chemische filter, anderzijds minerale filters. Afhankelijk van de formule kan jouw zonneproduct erg schadelijk zijn voor het milieu.
Chemische zonnebrand
Chemische zonnefilters werken als een soort spons om je tegen de zon te beschermen. Ze absorberen uv-licht, zetten de straling om in warmte en geven ze dan als warmte af via je huid.
Oxybenzone en octinoxate zijn de twee meest voorkomende uv-filters in chemische zonnebrand. Uit onderzoek bleek dat die twee bestanddelen ook de meeste schade berokkenen. Zo kunnen ze bijdragen aan koraalverbleking: het koraal verliest symbiotische algen, maar zonder die algen kunnen ze moeilijk overleven. Dat verzwakt de koraalriffen en leidt uiteindelijk tot afsterving. Daarnaast beïnvloeden oxybenzone en octinoxate de hormoonbalans, voortplanting en DNA-structuur van de koralen. Zelfs kleine hoeveelheden zijn al schadelijk, vooral in gebieden met veel toeristische activiteiten. Van de kleurrijke koraalriffen blijven dankzij onze chemische zonnebrand enkel nog grauwe spookskeletten over.
Oceaanvriendelijke (chemische) zonnebrandcrème verwijst veelal naar producten zonder oxybenzone of octinoxate. Toch gaat de lijst van schadelijke ingrediënten verder. Deze chemische bestanddelen zijn niet goed voor de oceanen:
- oxybenzone;
- octinoxate;
- benzophenone;
- octisalate;
- octocrylene;
- homosalate;
- avobenzone;
- ethylhexyl;
- methoxycinnamate.
Hawaii voerde begin 2021 een wet in die de verkoop van chemische zonnebrandcrèmes met oxybenzone en octinoxate verbiedt. Andere toeristische bestemmingen zoals Aruba, de Amerikaanse Maagdeneilanden volgden al snel.
Minerale zonnebrand
Een minerale zonnefilter (ook wel fysische filter genoemd) beschermt op een andere manier: ze legt een laagje op de huid en weerkaatst zo zonnestralen voordat ze de huid raken. De mineralen in zulke zonneproducten zijn wel chemische stoffen, maar lokken geen chemische reactie uit om tegen uv te beschermen. Je herkent minerale filters aan titaniumoxide of zinkoxide op de ingrediëntenlijst.
Waarom moet je dan toch opletten? Zink- en titaniumoxide heb je met en zonder nanodeeltjes. Door de werkzame stoffen te “knippen” in mini nanodeeltjes, verdwijnt de typische witte waas van minerale zonneproducten. Zo’n deeltje is kleiner dan 100 nanometer (een miljoenste millimeter) en daarmee klein genoeg om door de huid te gaan. En daar zit het gevaar. Net omdat de nanodeeltjes zo minuscuul zijn, nemen dieren en organismen in het water ze op.
De ingrediëntenlijst vertelt je welke minerale filter als bescherming wordt toegepast. Let er dus op dat je minerale zonneproduct veilig is. En dat herken je zo:
- Oceaanvriendelijk: non-nano zinkoxide en titaniumoxide (ZINC OXIDE/TITANIUM OXIDE)
- Niet oceaanvriendelijk: nano zinkoxide en titaniumoxide (ZINC OXIDE [NANO]/TITANIUM OXIDE [NANO])
Staat “nano” niet expliciet vermeld? Dan bevat de zonnebrandcrème geen nanodeeltjes! Heb je geen nanovrije zonnebrand bij de hand? Dan is eender welke minerale zonnefilter nog steeds een duurzamere optie dan een chemische filter.
Hoe kan je oceaanvriendelijke zonnebrandcrème herkennen?
Een oceaanvriendelijke zonnebrandcrème bevat geen schadelijke ingrediënten die de biodiversiteit in de oceanen beschadigt. Lees dus goed de ingrediëntenlijst voor je gaat zwemmen. Bij chemische zonnebrand is oxybenzone en octinoxate een echte no-go, bij minerale producten let je op eventuele nanodeeltjes van zink- of titaniumoxide.
Er is geen standaard definitie die koraal- en oceaanvriendelijke zonneproducten beschrijft, maar je kan ze herkennen aan de volgende labels:
- Ocean Respect;
- Reef Friendly;
- Ocean Friendly;
- Ocean Protect;
- Aquatic Ecocsystems Tested;
- Formule Respectful of Marine Life;
- Non-Nano;
- Sea Friendly Formula.
Naarmate het milieubewustzijn groeit, kiezen alsmaar meer merken ervoor om producten met oceaanvriendelijke formules te ontwikkelen. Zo zijn de volledige zonnegamma's van onder meer Naïf, Caudalie, Uriage, Mustela en SVR oceaanvriendelijk!
Zo bescherm je jezelf en de oceaan
Strandvakantie gepland? Een snorkelexcursie geboekt? Met deze tips bescherm je jezelf tegen de zon én de koraalriffen tegen schadelijke stoffen:
- Vermijd ingrediënten als oxybenzone, avobenzone en octinoxate.
- Liever zinkoxide en titaniumoxide zonder nanodeeltjes.
- Laat zonnebrandcrème intrekken voor je zwemt.
- Kies voor een lotion of crème: bij sprays belandt er veel product tussen het zand en later in de oceaan.
- Smeer een waterresistente zonneproduct: dat blijft beter op de huid en spoelt minder snel af.
1LC Office. "The Swimmer: Pollution - Up to 14,000 Tons of Sunscreen Enter the World's Coral Reefs Annually."