IJzer is naast vitamine D en vitamine B12 een van de meest voorkomende tekorten. Het mineraal is dan ook essentieel: dankzij ijzer kunnen onze rode bloedcellen zuurstof opnemen en transporteren. Hoewel vegetariërs, zwangere vrouwen en chronisch zieken er meer kans op lopen, kan een tekort iedereen treffen.
IJzertekort symptomen
Een ijzertekort herken je aan volgende symptomen:
- vermoeidheid;
- bleekheid;
- haaruitval;
- broze nagels;
- hoofdpijn;
- kortademigheid;
- gebarsten huid rond de mond;
- koude handen en voeten.
Niet iedereen met een ijzertekort ervaart dezelfde klachten. Het is ook mogelijk dat een persoon aanvankelijk milde symptomen heeft, maar dat deze verergeren naarmate het tekort aan ijzer toeneemt.
De bovenstaande symptomen kunnen ook voorkomen bij andere gezondheidsproblemen. Raadpleeg een arts als je denkt een ijzertekort te hebben. Die kan de ijzerwaarde in je bloed opmeten en zo de juiste diagnose stellen.
IJzertekort oorzaken
De voornaamste oorzaken van een ijzertekort zijn:
- bloedverlies
- door hevige of langdurige menstruatie
- bij darmbloedingen (bv. door maagzweren)
- na een operatie
- ijzerarm voedingspatroon
- bij vegetariërs en veganisten
- moeilijke ijzeropname
- bij chronische aandoeningen (bv. coeliakie)
Ten slotte kan een ijzertekort ook tijdens een zwangerschap ontstaan. Zwangere vrouwen hebben een hogere behoefte aan ijzer. Een foetus maakt ook bloed aan en er is meer bloed nodig om de foetus van zuurstof te voorzien.
Bloedarmoede & ijzertekort
Bloedarmoede (of anemie) en een ijzertekort zijn geen synoniemen, al zijn de twee aan elkaar gelinkt. Een ijzertekort kan namelijk resulteren in bloedarmoede. Bij bloedarmoede bevat het bloed onvoldoende rode bloedcellen om voldoende zuurstoof naar de lichaamsweefsels te vervoeren.
Naast een ijzertekort kunnen een vitamine B12-tekort, foliumzuurtekort of chronische ziekten bloedarmoede veroorzaken.
IJzerwaarde in bloed meten
Hoe weet je of je een ijzertekort hebt? Een arts kan een ijzertekort vaststellen door bepaalde waarden in je bloed te moeten. Het ijzergehalte in je bloed, hemoglobine, ferritine en transferrineverzadiging vallen onder die test.
IJzer
IJzer is een essentieel mineraal dat nodig is voor de aanmaak van hemoglobine. Zonder ijzer is zuurstoftransport doorheen ons lichaam niet mogelijk.
Streefwaarden (micromol per liter):
- mannen: 14 tot 35 µmol/l
- vrouwen: 10 tot 15 µmol/l
Hemoglobine
Hemoglobine is het eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof transporteert. Een laag hemoglobinegehalte wijst op bloedarmoede, een gevolg van ijzertekort.
Streefwaarden (gram per milliliter):
- mannen: 13 tot 18 g/dl
- vrouwen: 12 tot 16 g/dl
Ferritine
Ferritine is een eiwit dat ijzer opslaat. Een lage ferritinewaarde geeft aan dat er onvoldoende ijzer in het lichaam aanwezig is om de bloedcellen te voorzien van voldoende zuurstof. Dat kan tot bloedarmoede leiden.
Streefwaarden (microgram per liter):
- mannen: 25 tot 250 mcg/L
- vrouwen: 20 tot 100 mcg/L
Transferrineverzadiging
Transferrineverzadiging of -saturatie is een maat voor de hoeveelheid ijzer die gebonden is aan transferrine, een eiwit dat ijzer in het bloed vervoert. De transferrineverzadiging wordt berekend door de serumijzerconcentratie te delen door de transferrineconcentratie.
Een normale transferrineverzadiging ligt tussen de 20 en 50%. Een transferrineverzadiging van minder dan 15% is een aanwijzing voor een ijzertekort.
In het algemeen is de transferrineverzadiging een minder betrouwbare indicator voor ijzertekort dan de ferritinewaarde.
Wat te doen tegen ijzertekort?
In de eerste plaats kan je een ijzertekort aanvullen door meer ijzerrijke voeding te eten of ijzersupplementen in te nemen.
IJzertekort voeding
Bij een mild ijzertekort kan ijzerrijke voeding een tekort aanvullen. IJzerrijke voedingsmiddelen zijn onder andere:
- vlees: rund-, varkens-, lams- en kippenvlees
- vis: zoals zalm, tonijn en makreel
- peulvruchten: bonen, linzen en kikkererwten
- volkorenproducten: volkorenbrood, volkorenpasta en volkorenrijst
- groenten: spinazie, broccoli en boerenkool
Beperk koffie en thee bij de maaltijd, omdat de polyfenolen in deze dranken de ijzerabsorptie kunnen belemmeren.
IJzersupplement
Bij een ernstiger ijzertekort is het nodig om ijzersupplementen te nemen. IJzersupplementen zijn verkrijgbaar in tablet-, capsule- of vloeibare vorm. Let op: ijzertabletten kunnen bijwerkingen als misselijkheid, overgeven, diarree en zwartverkleuring van de ontlasting geven. Drink voldoende water om verstopping te voorkomen.
Vitamine C stimuleert de ijzeropname. Je supplement innemen met een glas sinaasappelsap verbetert dus de ijzerabsorptie!
IJzermedicatie
In sommige gevallen kan de arts een ijzerinfuus voorschrijven. Een ijzerinfuus is een snelle en effectieve manier om ijzertekort te behandelen. Het is enkel op voorschrift verkrijgbaar en wordt pas overwogen als suppletie niet voldoet of als je heel dringend je ijzervoorraad moet aanvullen.
Doorgaans voldoet een ijzersupplement om een tekort te herstellen.
IJzertekort aanvullen
IJzer is een van onze belangrijkste mineralen. Het transporteert en slaat zuurstof op in het lichaam. Een ijzertekort wil je vermijden, omdat je dan met vervelende klachten te maken krijgt.
Onthoud het volgende over ijzertekorten:
- Bloedverlies, onvoldoende ijzerinname, slechte absorptie, chronische ziekten of zwangerschap zijn oorzaken van ijzertekort.
- IJzertekort kan leiden tot bloedarmoede.
- Een bloedafname met meting van ijzer, ferritine, hemoglobine en transferrine, kan een ijzertekort vaststellen.
- IJzersupplementen of ijzerrijke voeding kunnen een tekort aanvullen.